1- مقدمه:

   رشد روزافزون جمعيت، توسعه ى شهرى و نيز اقتصاد انرژى در کشور ما، توليد 90 هزار مگاوات برق در سال 2020 را اجتناب ناپذير ساخته است. در حدود 98 درصد ظرفيت توليد فعلى نيروگاه هاى برق کشور به کاربرد سوخت هاى فسيلى متکى است. حال آن که محدوديت منابع سوخت فسيلى، رشد مصرف داخلى و نبودذ منابع کافى براى صادرات از يک سو، و موازين و معيارهاى زيست محيطى توسعه ى پايدار از سوى ديگر، کاربرد انرژى هاى تجديد شونده در بستر توليد را اجتناب ناپذير ساخته است.

   به رغم پتانسيل هاى بسيار مناسب به منظور کاربرد انرژى زمين گرمايى، به دليل نبود سياست گذارى هاى کلان در زمينه ى به کارگيرى انرژى تجديد پذير، و فقدان فناورى مناسب در خصوص حفارى عميق، مهندسى مخازن، ساخت و نيز بهره بردارى از نيروگاه هاى زمين گرمايى، و بالاخره وجود رقيب سرسخت منابع ارزان سوخت هاى فسيلى، بهره بردارى از پتانسيل هاى مزبور کماکان جدى گرفته نشده است.

   از سوى ديگر، هم گام با سياست دولت در راستاى کاهش وابستگى به اقتصاد تک محصولى، تحولى اساسى در سياست دولت مبتنى بر کاربرد انرژى هاى تجديد پذير در حال شکل گيرى است و دواير متعددى با محوريت مرکز انرژى هاى نو در وزارت نيرو، سازمان انرژى اتمى و نيز سازمان زمين شناسى، به عنوان متولى تهيه داده هاى پايه در حال کار روى موضوع مذکور هستند.

   هم گام با سياست (مرکز انرژى هاى نو) وزارت نيرو براى جذب سرمايه گذارى خارجى در سال 1375، گروهى متشکل از کارشناسان ايرانى و فيليپينى مبادرت به برداشت هاى تفصيلى زمين شناسى، هيدروژئوشيميايى و ژئوفيزيک در ناحيه ى (دره قطور) کردند. همچنين در اوائل سال 1376، هم گام با تشکيل گروهى متشکل از کارشناسان نيوزيلندى و ايرانى، بنا شد اين گروه، مطالعاتى تفصيلى روى آتشفشان سبلان و پيرامون آن، مشتمل بر منطقه ى (سرعين)، انجام دهند. با عنايت به لزوم افزايش ظرفيت نصب شده ى نيروگاهى، به نظر مى رسد بهره بردارى از انرژى هاى تجديد پذير به منظور تغيير در سبد انرژى، اجتناب ناپذير باشد. به کارگيرى انرژى زمين گرمايى حداقل در نواحى شمال غربى کشور مى تواند، به عنوان گزينه اى به منظور تغيير کاربرى سوخت هاى فسيلى مطرح شود و اين نکته وقتى حائز اهميت مضاعف مى گردد که توجه داشته باشيم، با وجود تمام فعاليت هاى عمرانى صورت پذيرفته در سال هاى پس از انقلاب، ظرفيت نصب شده ى نيروگاهى کشور صرفا 22 هزار مگاوات افزايش يافته است

 

 2- تاریخچه استفاده از انرژی زمین گرمایی در ایران

کشور ما ایران، از نظر منابع انرژی زمين گرمایی، بسيار غنی است و بر روی کمربند زمين گرمایی جهان قرار دارد.

از نظر بين المللی در مقام چهاردهم قرار گرفته است. صدها چشمه آب گرم و سابقه آتشفشانی و زلزله خيز بودن ایران نيز این نکته را تایيد می کند. به هر حال زمين شناسان عقيده دارند که ایران دارای منابع عظيم انرژی زمين گرمایی است که می تواند آن را به مقدار چشمگيری برق تبدیل کند.

در کشور ما ایران از سال ۱۳۵۴ و به منظور شناسایی پتانسیل های منبع انرژی زمین گرمایی مطالعات گسترده ای توسط وزارت نیرو با همکاری مهندسین مشاور ایتالیایی  ENELدر نواحی شمال و شمال غرب ایران در محدوده ای به وسعت ۲۶۰ هزار کیلومتر مربع آغاز گردید. نتیجه این تحقیقات مشخص نمود که مناطق سبلان، دماوند، خوی، ماکو و سهند با مساحتی بالغ بر ۳۱ هزار کیلومتر مربع جهت انجام مطالعات تکمیلی و بهره برداری از انرژی زمین گرمایی مناسب می باشند.

در همین راستا برنامه اکتشاف، مشتمل بر بررسی های زمین شناسی، ژئوفیزیک و ژئوشیمیایی برنامه ریزی شد.

در سال ۱۳۶۱ با پایان یافتن مطالعات اکتشاف مقدماتی در هر یک از مناطق ذکر شده، نواحی مستعد با دقت بیشتری شناسایی شده و در نتیجه در منطقه سبلان: نواحی مشکین شهر، سرعین و بوشلی، در منطقه دماوند ناحیه: نونال، در منطقه ماکو خوی نواحی: سیاه چشمه و قطور و در منطقه سهند پنج ناحیه کوچکتر جهت تمرکز فعالیت های فاز اکتشاف تکمیلی انتخاب شدند.

پس از یک وقفه نسبتاً طولانی و با هدف فعال نمودن مجدد طرح، گزارش های موجود مجدداً در سال ۱۳۶۹ توسط کارشناسان  UNDP  بازنگری شده و منطقه زمین گرمایی مشکین شهر به عنوان اولین اولویت جهت ادامه مطالعات اکتشافی معرفی شد. علاوه بر مناطق یاد شده اخیراً توسط سازمان انرژی های نو ایران ۱۰ پتانسیل جدید و مستعد دیگر در نواحی مرکزی و جنوب کشور در غالب طرح پتانسیل سنجی انرژی زمین گرمایی ایران شناسایی شده است که طرح اکتشافی آنها در دست تهیه است.

در اولویت اول به منظور ادامه مطالعات قبلی و تکمیل نمودن فاز اکتشاف در ناحیه مشکین شهر در سال ۱۳۷۴ کارشناسان معاونت امور انرژی وزارت نیرو با هدف نصب اولین نیروگاه زمین گرمایی در کشور برنامه فاز اکتشاف تکمیلی را تهیه و بخش مطالعات سطح الارضی شامل عملیات ژئوفیزیکی، زمین شناسی و بررسیهای ژئوشیمیایی و ماهواره ای با اعتباری معادل ۸۲۶ هزار دلار آغاز گردید این مطالعات توسط مهندسین مشاور کینگستون موریسون از کشور نیوزلند و با مدیریت سازمان انرژیهای نو ایران طی سال ۱۳۷۷ به انجام رسید که حاصل این مطالعات منجر به تخمین درجه حرارت احتمالی مخزن در حد۲۴۰ درجه سانتیگراد و تعیین نقاط حفاریهای اکتشافی در دامنه های شمالی سبلان مشرف به جنوب شهرستان مشکین شهر گردید. با هدف دستیابی به نقاط حفاری و آماده سازی سایتهای حفاری و همچنین ساخت تجهیزات مربوط به تست چاهها، شرکت مشانیر به منظور تهیه نقشه های اجرایی و سپس نظارت بر مراحل ساخت بعنوان مشاور و ناظر ایرانی برگزیده شده و پیمانکاران مورد نیاز نیز از طریق برگزاری مناقصات انتخاب شدند و در نتیجه با اعتباری بالغ بر ۲۰ میلیارد ریال کار ترمیم راه مشکین شهر به موئیل به طول ۱۶ کیلومتر و احداث جاده های دسترسی از روستای موئیل به سایتهای حفاری به طول ۹ کیلومتر، ترمیم و احداث چند دهانه پل احداث کمپ مرکزی شامل سوله های نگهداری تجهیزات و مواد مصرفی حفاری و کمپ رفاهی جهت اسکان پرسنل در سایت، احداث سه سکوی حفاری و تأسیسات آبرسانی شامل ایستگاه پمپاژ، مخزن ذخیره آب با گنجایش ۵ هزار متر مکعب و خط لوله انتقال آب به طول ۷ کیلومتر و همچنین ساخت تجهیزات و ادوات مربوط به آزمایش چاه ها طی سال های ۱۳۷۹ تا ۱۳۸۱ به اجرا درآمد.

همزمان به منظور انتخاب پیمانکار برای انجام حفاری های اکتشافی طی یک مناقصه بین المللی شرکت ملی حفاری ایران بعنوان پیمانکار حفاری انتخاب شد. عملیات اجرایی حفر اولین چاه اکتشافی زمین گرمایی ایران به عمق سه هزار متر آبانماه ۱۳۸۱ آغاز و با نظارت مهندسین مشاور  SkMاز نیوزلند و تحت بدترین شرایط جوی و دمای ۳۰ درجه سانتیگراد زیر صفر در طول زمستان ادامه یافت.

عملیات حفاری اولین چاه در پایان اردیبهشت ماه سال ۱۳۸۲ خاتمه یافت و طی مدت ۱۸ ماه حفاری های اکتشافی شامل سه حلقه چاه اکتشافی عمیق با عمق ۳۲۰۰متر، ۳۱۷۶ و ۲۲۶۰ مترو دو حلقه چاه تزریقی با عمق حدود ۶۵۰ متر به پایان رسید. پس از به پایان رسیدن عملیات حفاری، تجهیزات فلزی تست جریان چاه در محل مورد نظر نصب گردید و در تاریخ ۹/۳/۸۳ عملیات تست اولین چاه زمین گرمایی کشور آغاز گردید. نتایج تست به شرح ذیل می باشد. تست دومین چاه زمین گرمایی نیز در تاریخ ۱۷/۶/۸۳ انجام شد.

همزمان با کلیه فعالیت های ذکر شده سازمان انرژی های نو ایران با همکاری سازمان بهره وری انرژی ایران، ضمن تجهیز آزمایشگاه و ایستگاه پایش صحرایی، مطالعات سیستماتیک و گسترده ای را جهت پایش محیط زیست منطقه و کنترل اثرات زیست محیطی ناشی از اجرای طرح انجام داد.

از بدو فعال شدن مجدد طرح، در سال ۱۳۷۴ در جهت تأمین اهداف پروژه و بومی نمودن دانش در زمینه کاربرد انرژی زمین گرمایی تاکنون بیش از ۱۵ کارشناس ایرانی در دانشگاه سازمان ملل در کشور ایسلند و مرکز آموزش سازمان ملل در نیوزیلند تربیت شده و یا در حال آموزش می باشند پس از پایان یافتن تست چاه ها اطلاعات مورد نیاز جهت انجام مدلسازی و مطالعات مهندسی مخزن و در نتیجه برآورد پتانسیل حرارتی مخزن زمین گرمایی در منطقه مشکین شهر فراهم خواهد شد و در نهایت مطالعات امکان سنجی طرح ضمن ارائه طرح توسعه و بهره برداری از میدان زمین گرمایی سبلان ادامه خواهد یافت. امید است ضمن دستیابی به نتایج مثبت در حفاری های اکتشافی و هم چنین تأمین اعتبارات مورد نیاز جهت ادامه طرح شاهد نصب و راه اندازی اولین نیروگاه زمین گرمایی کشور در این منطقه باشیم.

3-شواهد وجود منابع زمین گرمایی در ایران

موقعیت قرارگیری ایران در مرزهای تکتونیکی از نیروی عظیم نهفته در کالبد ایران حکایت دارد. فشار صفحه قاره ای عربستان و صفحه اقیانوس هند از سوی دیگر باعث تغییر شکلهای وسیعی در ایران شده است. منطقه زاگرس چین خورده، و راندگی آن شواهد سطحی عظیم این نیروها هستند. قرار گرفتن در کمربند تکتونیکی حاشیه صفحات باعث شده است که گستره ایران از لحاظ زمین ساختاری بسیار فعال باشد. حضور در کمربند آتشفشانی و زلزله حضور پتانسیل های متعدد زمین گرمایی را قطعی می سازد. با رجوع به فعالیت های آتشفشانی، ماگماتیسم و مرور شواهد و ظهورهای سطح الارضی چشمه های آب گرم و گل فشان ها و خروج گازها و بررسی زون های آلتراسیون ناشی از عملکرد آبهای گرم بر این گمان صحه نهاده است.

در قالب شاخص های فوق در بسیاری از مناطق ایران می توان آنومالی های زمین گرمایی دال بر وجود پتانسیل های بالای زمین گرمایی را دنبال کرد و با بررسی های ساختارشناسی و زمین شناسی منطقه ای نظیر ظهورهای سطحی (چشمه های آبگرم)، زون های آلتراسیون، محل درزه ها و گسل ها ،بررسی های چینه شناسی تکمیلی در مورد پتانسیل هر منطقه گزارش های تفصیلی و جامعی تهیه نمود.

4-مناطق اولویت دار از نظر انرژی زمین گرمایی در ایران

از نظر زمین گرمایی، مناطقی که دارای آتشفشانی نئوژن-کواترنر و کواترنر هستند، مانند دماوند، پیرامون، سهند، سبلان، و به طور کلی بخش های زیادی از آذربایجان، دارای جریان گرمایی غیرعادی می باشند. نمود سطحی این جریان گرمایی غیرعادی می باشند. نمود سطحی این بی هنجاری های گرمابی به صورت چشمه های آب گرم و معدنی در البرز مرکزی و آذربایجان دیده می شود. وجود حدود 100 چشمه آب گرم در آذربایجان، گویای این حقیقت است. دماسنجی این آب ها، فرضیه وجود بی هنجاری گرمایی را در کل منطقه اثبات رسانده است. به طوری که درسه ناحیه البرز باختری، البرز مرکزی و آذربایجان مانند نواحی سبلان و سهند، دماهایی از 200 تا 240 درجه سانتیگراد با توزیع یکنواخت شناخته شده است.

نتایج آزمایش های ایزوتوپی اکسیژن این آب ها، نشان میدهد که یک مبادله دمایی میان آب و سنگ ها در عمق با دمای زیاد انجام می گیرد. به علاوه، مقدار تریتیم این سیال ها بسیار کم است که نشان دهنده گردش طولانی (بیش ازچند ده سال) در زیر زمین است.

همچنین آزمایش های ایزوتوپی نشان داده اند که کلیه آب ها، حتی آنهایی که دمای بالایی در عمق زمین دارند، منشأ جوی دارند و از شکستگی ها و شکاف های موجود وارد مخزن می شوند.

مناطق مناسب که برای مطالعات انرژی زمین گرمایی انتخاب شده اند :

با در نظر گرفتن نتایج حاصل از مطالعات یاد شده و اطلاعات زمین شناسی ساختاری و آب شناختی، چهار منطقه مناسب به عنوان مناطق پیشنهادی برای اکتشافات تفصیلی زمین گرمایی معرفی شده اند.

4-1-  منطقه آذربايجان

اين منطقه وسيع خود از سه منطقه کوچک تر سبلان، سهند و ماکوـ خوي تشکيل شده است.

الف-منطقه سبلان: مساحت این منطقه، 8300 کیلومتر مربع است. ویژگی های دمایی این منطقه در ارتباط با آتشفشانی پلیو-کواترنر سبلان و خروج گدازه هایی با ویژگی آلکالن –کالک آلکالن است (انل 1983). برونزدهای گرمابی با دماهایی که گاه بیش از 80 درجه سانتی گراد هستند (مثلاً در قینرچه مشکین شهر با دمای 84 درجه سانتی گراد)مشخص می شود.

بین دماهای تعیین شده با روش های مختلف، اختلاف وجود دارد که می توان آن را به چند علت مربوط دانست:

–  تغییرات آشکاری در سرعت جریان آب برخی از چشمه های در فصل بهار، موید آب های سطحی و ایجاد فشار هیدروستاتیک آن در سیال گرمابی است.

–  براورد دمای مخزن زمین گرمایی با روش نسبت Na/Kدر منطقه، بیش از دمای تعیین شده از روش کوارتز است، زیرا روش زمین دماسنجی سیلیس، دمای کمتری از مقدار واقعی را نشان می دهد. شامل سه ناحيه اکتشافي مشکين شهر، بوشلي و سرعين است. بر اساس محاسبه هاي انجام شده، ميانگين دماي مخزن هاي مذکور به ترتيب 240، 240 و 140 درجه سانتيگراد است. کل پتانسيل انرژي حرارتي منطقه سبلان 1018 +32 ژول است. در حال حاضر اکتشاف منابع زمين گرمايي در منطقه سبلان با حفر چاه هاي اکتشافي ادامه دارد.

ب- منطقه سهند: اين منطقه بين دو شهر تبريز و مراغه واقع شده است. مساحت این منطقه، 1100 کیلومتر مربع است. ویژگی های گرمایی در ارتباط با آتشفشان سهند است. دمای مخزن در عمق تا دمای 170 درجه سانتی گراد می رسد که دوران گردش چند ده ساله دارد. تغذیه آب در ارتفاع 2700 تا 2000 متر انجام می گیرد. مبادله گرمایی بین آب-سنگ در دماهای نسبتاً پایین انجام می شود.  بر پايه بررسي هاي ژئوشيميايي، دماي مخازن موجود در اين منطقه بين 100 تا 160 درجه سانتيگراد برآورد شده است. کل پتانسيل انرژي حرارتي منطقه سهند حدود1012 +32 ژول برآورد شده است.

ج- منطقه ماکو ـ خوي: در استان آذربايجان غربي واقع شده است. به مساحت 650 کیلومتر مربع دارد بی هنجاری گرمایی منطقه، محدود به آتشفان های ماکو-خوی و آتشفشان های همجوار، در ترکیه است. بر اساس بررسي هاي ژئوشيميايي دماي مخزن هاي اين منطقه بين 120 تا 250 درجه سانتيگراد محاسبه شده است. بر اساس محاسبه هاي صورت گرفته، پتانسيل انرژي حرارتي منطقه ماکوـ خوي متجاوز از1018 +40 ژول است.

برونزدهای سطحی گرمایی تا 60 درجه سانتی گراد دما دارند. آب های گرم بدون تریتیم، نشان دهنده گردش دراز مدت و عمیق آب در مخزن، و مبادله دمایی آب-سنگ دردمای بالاست .

4-2-   منطقه دماوند

اين منطقه در شمال شرق تهران و مجاورت کوه آتشفشان دماوند واقع شده است. مساحت این منطقه 5500 کیلومتر مربع است.  در منطقه دماوند تعدادي گمانه اکتشافي براي تعيين مقدار شيب حرارتي حفر شده است. بر اساس بررسي هاي ژئوترمومتري، دماي مخزن آن حدود 150 درجه سانتيگراد برآوردشده است. پتانسيل انرژي حرارتي اين منطقه در حدود 1018 +5/11 ژول تخمين زده شده است.

بی هنجاری گرمایی به آتشفشان دماوند مربوط می شود که اکنون در مرحله دودخانی است. برونزدهای گرمابی در سطح تا 80 درجه سانتی گراد اندازه گیری شده و در عمق تا 200 درجه سانتی گراد برآورد شده است.

مخازن پتانسیل، محلی و جدا از هم هستند. ستبرای پوش سنگ آن 1000 متر است و منطقه جذب (نفوذ) آب چشمه ها در ارتفاع 2500 متری قرار دارد.

4-3-  منطقه خراسان

اين منطقه در نيمه جنوبي استان خراسان واقع شده است و براساس بررسي هاي لرزه خيزي و زمين شناسي و نيز بررسي هاي چشمه هاي آبگرم استان، انتخاب شده است.

بجز مناطق یاد شده در بالا، مناطق دیگری با نشانه های زمین گرمایی به طور پراکنده وجود دارد که پاره ای از آنها اهمیت قابل توجهی دارند، اما تاکنون هیچ مطالعه ای بر روی آنها انجام نگرفته است. این مناطق عبارتند از:

–  منطقه سیستان وبلوچستان، پیرامون آتشفشان تفتان، پیرامون آتشفشان بزمان، وجود چشمه های آب گرم در دو ناحیه تفتان و بزمان، نشان از بی هنجاری گرمایی مناسب در محدوده های این دو آتشفشان دارد.

–  منطقه تکاب: در منطقه تکاب، در پیوند با مگاتیسم جوان(میوسن پسین-پلیوسن) با توجه به چشمه های آب گرم تراورتن ساز و چشمه های گازدار، به نظر می رسد که بی هنجاری گرمایی بالایی داشته باشد. پاره ای از محدوده هایی که بی هنجاری بالایی در منطقه تکاب دارند، عبارتند از: محدوده پیرامون تخت سلیمان و زندان سلیمان، محدوده قینرچه، محدوده آقاتاق، منطقه کوه بابا.

کوه بابا در شمال تکاب و جنوب میانه واقع است. کوه بابا، کوه آتشفشانی نسبتاً بزرگی با سن میوسن پسین –پلیوسن است. پیرامون این کوه آتشفشانی، چشمه های آب گرم نسبتاً زیادی وجود دارد (هرچند باتوجه به شواهد موجود، برخی از آنها به تازگی سرد شده اند) که نشان از بی هنجاری بالای گرمایی در پیرامون این آتشفشان دارد

5-مناطق مستعد بهره برداری از انرژی زمین گرمایی در ایران

 مناطق داراى چشمه هاى آب گرم و آبفشان ها، اولين مناطقى هستند که در آن ها انرژى زمين گرمايى مورد بهره بردارى قرار گرفته و توسعه يافته است. در حال حاضر، تقريبا تمام نيروى الکتريسيته حاصل از انرژى زمين گرمايى از چنين مکان هايى به دست مى ايد. در بعضى از مناطق، تزريق ماگما به درون پوسته ى زمين، به اندازه ى کافى جديد و هنوز خيلى داغ است. در اين نواحى، درجه ى حرارت سنگ ممکن است به 300 درجه ى سانتى گراد برسد و مقادير عظيمى انرژى گرمايى فراهم کند. بنابراين، انرژى زمين گرمايى در مکان هايى که فرايندهاى زمين شناسى اجازه داده اند ماگما تا نزديکى سطح زمين بالا بيايد، يا به صورت گدازه جريان يابد، مى تواند تشکيل شود. ماگما نيز در سه منطقه مى تواند به سطح زمين نزديک شود:

1- محل برخرود صفحات قاره اى و اقيانوسى (فرورانش)؛ مثلا حلقه ى آتش دور اقيانوس آرام.

2- مراکز گسترش؛ محلى که صفحات قاره اى از هم دور مى شوند، نظير ايسلند و دره ى کافتى آفريقا

3- نقاط داغ زمين؛ نقاطى که ماگما را پيوسته از جبه به طرف سطح زمين مى فرستند و رديفى از آتشفشان را تشکيل مى دهند.

پتانسیل های انرژی زمین گرمایی در کدام بخش های ایرا ن قرار دارد و بر چه اساسی انتخاب شده اند؟

پتانسیل انرژی زمین گرمایی در ایران بر اساس مطالعات انجام شده در بیش از ۱۰ منطقه شناسایی شده است.این مناطق بر اساس میزان فعالیت های تکتونیکی، میزان چشمه های آب گرم و ظهورهای سطح الارضی و سایر شواهد زمین شناسی شناسایی شده اند.بر اساس گزارش ارائه شده توسط (سازمان انرژی های نو ایران ، ۱۳۷۷) این مناطق به شرح زیر می باشند.

• منطقه تفتان – بزمان
• منطقه نایبند
• منطقه بیرجند – فردوس
• منطقه تکاب هشترود
• منطقه خور – بیابانک
• منطقه اصفهان – محلات
• منطقه رامسر
• منطقه بندرعباس – میناب
• منطقه بوشهر – کازرون
• منطقه لار – بستک

6-مشکلات و موانع اجرایی در ایران برای توسعه منابع زمین گرمایی

جایگاه واقعی فاکتورهای زیست محیطی در نظام تولیدی درایران مشخص نشده است. اگر چه تلاش های بسیاری برای روشن ساختن اولویت انرژی پاک بر انواع دیگر انرژی صورت گرفته اما دست آوردها ناچیز بوده است. تغییر نظام انرژی متکی به سوخت خیلی ارزان با جایگاه تثبیت شده خود مستلزم اراده مدیران کلان جامعه است.متأسفانه تا زمانی که مشکل حاصل از سوخت فسیلی به مرز نابودی آشکار محیط زیست نرسد نمی توان توجه همه جانبه ای را برای حمایت از آن جلب نمود . همچنین قیمت پایین سوخت فسیلی در کشور ما و تکیه بر منابع عظیم آن توجه استراتژیک به مبحث انرژی را کم رنگ نموده است.

7-چشم انداز آينده انرژي زمين گرمايي در کشور

توليد برق، يکي از کاربردهاي اين انرژي به شمار مي رود. به کمک آب داغ يا بخار خروجي از چاه هاي زمين گرمايي مي توان طرح هاي مختلفي را در مجاورت منابع زمين گرمايي اجرا کرد. از سوي ديگر آن دسته از منابع زمين گرمايي، توانايي توليد برق را دارند که درجه حرارت آنها بيش از 200 درجه سانتيگراد باشد. البته اخيراً برخي از کشورها به کمک چرخه هاي خاص توليد برق (چرخه دومداره) از منابع داراي حرارت کم نيز برق توليد مي کنند که طبيعتاً به دليل بازده پايين اين چرخه ها، استفاده از اين قبيل نيروگاه ها، مستلزم توجيه اقتصادي مناسب است.

از آنجايي که بر مبناي شواهد موجود، اغلب منابع زمين گرمايي ايران از نوع حرارت پايين هستند، تغيير نگرش از توليد برق به ساير کاربردهاي انرژي زمين گرمايي، ضروري به نظر مي رسد. در همين راستا و به منظور توسعه همه جانبه و اصولي کاربرد انرژي زمين گرمايي در کشور، برنامه راهبردي ذيل پيشنهاد مي شود؛

7-1-  استعدادسنجي سراسري

به رغم تمامي تلاش هاي ارزشمند صورت گرفته، کماکان حجم اطلاعات موجود درمورد برخي از مناطق کشور بسيار کم است. بنابراين پيشنهاد مي شود در نخستين گام، بانک اطلاعاتي مدوني در خصوص منابع انرژي زمين گرمايي در ايران (براي هر يک از استان ها) تهيه و تدوين شود. براي اين منظور مي توان از داده هاي زمين شناسي، لرزه خيزي، مشخصات چشمه هاي آبگرم و… کمک گرفت.

7-2-  اولويت بندي مناطق شناسايي شده

پس از انجام استعدادسنجي سراسري، مناطق مستعد زمين گرمايي در کشور شناسايي خواهند شد. بدون شک، مناطق مذکور داراي مشخصات متفاوتي هستند. لذا در اين مرحله از برنامه راهبردي، مناطق شناسايي شده براساس درجه حرارت تقريبي مخزن، وسعت، وضعيت جغرافيايي، ميزان بيکاري ساکنان اطراف و عوامل ديگر، اولويت بندي خواهند شد.

7-3-  اکتشاف در مناطق اولويت دار

پس از شناسايي مناطق زمين گرمايي مستعد در هر يک از استان ها، مي توان برنامه اکتشافي مدوني را در مستعدترين منطقه اجرا کرد. بدين ترتيب با اجراي بررسي هاي اکتشافي، حفر چاه هاي عميق و انجام آزمايش چاه ها، حجم و درجه حرارت آب داغ خروجي از مخزن زمين گرمايي به دقت مشخص خواهد شد.

7-4- طراحي و اجراي پروژه هاي کاربرد مستقيم

در اين مرحله، با توجه به مشخصات فيزيک و شيميايي سيال مخزن زمين گرمايي و نيز در نظر گرفتن شرايط محيطي نظير وضعيت کشاورزي، باغداري، آب و هوا، اجتماعي، زيست محيطي و صنعتي نواحي اطراف منابع شناسايي شده مي توان پروژه هاي قابل اجرا توسط آب داغ خروجي از چاه ها را طراحي و اجرا کرد. همان گونه که پيشتر اشاره شد، طرح هاي مذکور بسيار متنوع بوده و شامل مجتمع هاي گردشگري و آب درماني، گلخانه ها، کارخانه هاي علوفه خشک کني، پرورش انواع آبزيان و توليد کنسرو و… مي شود.

با نگاهي اجمالي به طرح هاي فوق، مي توان پيش بيني کرد که اجراي طرح هاي کاربرد مستقيم، چه نقش مهمي در اشتغال زايي در سراسر کشور (چه به صورت مستقيم و چه غيرمستقيم) خواهد داشت.